In het eerste overbruggingsplan wordt de financiële positie van het pensioenfonds betrokken zoals deze geldt op 31 december 2021. Als het pensioenfonds op basis van de actuele dekkingsgraad op 31 december 2021 niet in staat is de richtdekkingsgraad van 95% op 1 januari 2026 te bereiken, neemt het onvoorwaardelijk maatregelen. Als deze maatregelen de vermindering van pensioenaanspraken en –rechten betekenen, mogen deze niet gespreid worden doorgevoerd. De regering acht het niet verantwoord dat pensioenfondsen met een te grote, zo niet onmogelijke achterstand, het transitie-ftk ingaan. Het onvoorwaardelijk en ongespreid doorvoeren van maatregelen beoogt te bewerkstelligen dat een pensioenfonds een herstel doormaakt in de transitieperiode met een reële kans een dekkingsgraad van (tenminste) 95% bereikt.

Hierna dient het pensioenfonds jaarlijks een overbruggingsplan in waarin het aangeeft hoe het zijn richtdekkingsgraad op het beoogde moment van invaren heeft bereikt, doch uiterlijk op 1 januari 2026. Als het volgens het overbruggingsplan nodig is maatregelen te treffen die vermindering van pensioenaanspraken en pensioenrechten betekenen, kunnen deze worden gespreid over de looptijd van het overbruggingsplan. De termijn voor het eerste jaar (het jaar waarin het overbruggingsplan wordt ingediend) wordt direct in de technische voorzieningen verwerkt en in de aanspraken en uitkeringen doorgevoerd. De kortingen voor de andere termijnen zijn voorwaardelijk. Deze spreidingstermijn voorkomt dat de transitie zelf wordt belast met maatregelen die ten behoeve van die transitie worden genomen. Met andere woorden: wanneer maatregelen gespreid zouden mogen worden over een periode die na 2026 ligt, moeten die maatregelen worden betrokken bij de transitie en wordt de transitie daarmee onnodig bemoeilijkt. Voor een voorwaardelijke verwerking is gekozen om jaarlijks te kunnen bijsturen als de financiële ontwikkeling bij het pensioenfonds daar aanleiding toe geeft.

Het overbruggingsplan dat in 2024 wordt ingediend, dient in afwijking van de andere overbruggingsplannen uiterlijk 1 juli 2024 te worden ingediend, tezamen met het implementatieplan en het communicatieplan. In dat overbruggingsplan geeft het pensioenfonds aan of het wil afwijken van de generieke richtdekkingsgraad en zich wil richten op een fondsspecifieke, hogere richtdekkingsgraad. Het pensioenfonds werkt opnieuw uit hoe het de richtdekkingsgraad op het beoogde moment van invaren heeft bereikt, doch uiterlijk op 1 januari 2026. Ook als het naar een richtdekkingsgraad van 95% blijft toegroeien, onderbouwt het deze richtdekkingsgraad op grond van de besluitvorming binnen het pensioenfonds. Als de benodigde besluitvorming op een eerder moment afgerond is, kan het pensioenfonds op een eerder moment ervoor kiezen onderbouwd af te wijken van de generieke richtdekkingsgraad en een overbruggingsplan uitgaande van een fondsspecifieke, hogere richtdekkingsgraad indienen. Het pensioenfonds dient in dat geval op het eerdere moment ook het wettelijk verplichte communicatieplan in bij de AFM. Als het implementatieplan niet 1 juli 2024 is ingediend, staat vast dat het pensioenfonds niet zal invaren en kan het geen gebruik meer maken van het transitie-ftk.

Op uiterlijk 1 januari 2026 heeft het pensioenfonds de transitie voltooid. Eventuele verschillen tussen de voor de transitie benodigde dekkingsgraad en de actuele dekkingsgraad worden bij de transitie betrokken.

Voor pensioenfondsen die gebruik maken van het transitie-ftk geldt een minimale dekkingsgraad van 90% die zij op elk meetmoment dienen te hebben. Als een pensioenfonds hier niet aan voldoet, neemt het binnen zes maanden maatregelen waardoor de dekkingsgraad van het pensioenfonds, naar de stand ultimo vorig jaar, direct zodanig wordt dat de technische voorzieningen voor 90% door waarden worden gedekt. De onvoorwaardelijke korting naar 90% mag over maximaal het aantal jaren tot 1 januari 2026 gespreid worden doorgevoerd (doch tenminste tijdsevenredig), waarbij de eerste termijn wordt doorgevoerd in het jaar waarin het overbruggingsplan is ingediend. De 90% dekkingsgraad is een ultieme grens waarvan de regering het niet wenselijk vindt dat pensioenfondsen daaronder zakken met het oog op de continuïteit van het pensioenfonds. De ondergrens sluit aan bij het uitgangspunt dat tenminste 90% van de premie in het nieuwe contract wordt toegevoegd aan het voor het pensioen gereserveerde vermogen.

een verantwoorde manier de balans tussen premie, opbouw en premiedekkingsgraad te benaderen bezien vanuit de nieuwe systematiek. Bij het opstellen van de in dit hoofdstuk genoemde overbruggingsplannen komt de premiestelling ook aan de orde. Pensioenfondsen geven in die overbruggingsplannen aan hoe de premiedekkingsgraad met het oog op de transitie bijdraagt aan de financiële positie van het pensioenfonds. Door in die overbruggingsplannen ook de premiestelling te betrekken, kan een integrale afweging gemaakt worden.

4a.7 Technische verantwoording van de richtdekkingsgraad van ten minste 95%
Bij aanvang van de transitieperiode is nog niet bekend naar welke pensioenregeling ingevaren zal worden, welke invaarmethode wordt gebruikt, noch zijn er afspraken bekend over eventuele compensatie. Daarom is onderzocht waar een generieke richtdekkingsgraad aan zou moeten voldoen gegeven deze onbekendheden. Er is voor gekozen met de richtdekkingsgraad te sturen op de vraag over welke dekkingsgraad het pensioenfonds moet beschikken om op het transitiemoment minimaal het perspectief van deelnemers vóór en na transitie gelijk te houden. Bij het invaren wordt het fondsvermogen toegewezen aan deelnemers volgens de standaardmethode of de VBA- methode (beide methoden worden uitgelegd in hoofdstuk 6 Waarborgen voor een evenwichtige transitie). Bij de bepaling van de generieke richtdekkingsgraad is gebruik gemaakt van de VBA- methode, omdat de fondsorganen zich in 2022 nog niet hebben uitgesproken over de gemaakte afspraken. Er is gecontroleerd of gebruik van de standaardmethode tot andere uitkomsten zou leiden. Bovendien is het toegestaan dat, na afstemming met de fondsorganen, de uitkomsten in termen van netto profijt afwijken van nul indien dit uitlegbaar is.

De Pensioenfederatie en DNB hebben berekeningen uitgevoerd naar de hoogte van de richtdekkingsgraad. De conclusie is dat zowel uit de analyses van DNB als van de Pensioenfederatie volgt dat een richtdekkingsgraad van ten minste 95% een goed uitgangspunt is voor een evenwichtige transitie. Bij een lagere dekkingsgraad dan 95% blijkt het nodig om concessies te doen aan de hoogte van de lopende of verwachte uitkering of af te wijken van de in de Hoofdlijnennotitie genoemde invaarmethoden.

Onderbouwing richtdekkingsgraad van ten minste 95%
Uit doorrekeningen van DNB blijkt dat bij dekkingsgraden vanaf ten minste 95% een gemiddeld pensioenfonds voldoende middelen heeft om de (verwachte) uitkeringen vóór en na transitie gelijk te houden, zonder dat daarvoor herverdeling tussen deelnemers nodig is. Met het gelijk houden van uitkeringen wordt bedoeld dat voor gepensioneerden de hoogte van de lopende uitkering vóór en na transitie ten minste gelijk blijft en dat voor alle leeftijdscohorten het (verwachte en voor de prijsontwikkeling gecorrigeerde) pensioen ten minste op peil blijft.

Figuur 1 toont de transitie-effecten bij een doorrekening van een fonds met dekkingsgraad 95% op transitiemoment. De linker grafiek laat zien dat het mogelijk is om met nagenoeg geen herverdeling in te varen. De lijn die de verandering van het netto-profijt weergeeft, de maatstaf om generationele effecten inzichtelijk te maken, vertoont een vrijwel vlak verloop op de 0 lijn. De rechter grafiek laat zien dat de reeds ingegane uitkering gemiddeld op peil gehouden kan worden. De groene lijn, die de vervangingsratio in het nieuwe contract weergeeft, ligt in het mediane scenario boven of op de zwarte lijn, die de vervangingsratio’s in het FTK-contract weergeeft. De spreiding is wel groter, omdat het nieuwe pensioencontract minder buffervorming kent en er in de uitkeringsfase nog wordt doorbelegd met de toebedeelde vermogens.

Figuur 1: transitie-effecten bij een dekkingsgraad van 95%.

Bij gebruik standaardmethode
De Pensioenfederatie heeft, bij gangbare aannames, vastgesteld dat een gemiddeld pensioenfonds bij gebruikmaking van de standaardmethode voldoende middelen heeft om de (verwachte) uitkeringen vóór en na transitie gelijk te houden als het invaart bij een dekkingsgraad van 95% of hoger.

Figuur 2: Analyse Pensioenfederatie bij dekkingsgraad 95%

Gevoeligheidsanalyses bij gebruik VBA-methode
De hoogte van de richtdekkingsgraad die nodig is om lopende en verwachte uitkeringen gelijk te houden, zonder dat daarvoor herverdeling tussen generaties nodig is, is gevoelig voor onderliggende aannames die gemaakt zijn. Deze aannames hebben zowel betrekking op fondsspecifieke aspecten (endogene aannames) als financieel-economische omstandigheden (exogene aannames). Daarnaast is uiteraard de inrichting van het nieuwe pensioencontract relevant. Tabel 1 maakt de resultaten voor een aantal gevoeligheidsanalyses inzichtelijk.

Tabel 1: Gevoeligheidsanalyses VBA-methode

Noot: hier geldt dat de richtingsgraad representatief is voor het minimale niveau om netto profijt effecten van nul te bewerkstelligen, ten einde herverdeling tussen deelnemers te voorkomen, inclusief een tenminste gelijk blijvend pensioenperspectief in termen van de UPO-bedragen. Er is gerekend met stapgrootte 5%-punt voor het bepalen van de richtdekkingsgraad. Invaarmethode: VB-ALM.

De richtdekkingsgraad is in sterke mate gevoelig voor de verschillende modelspecificaties t.o.v. de basisvariant.

Allereerst is gekeken naar het beleggingsbeleid van pensioenfondsen. Zowel een minder risicovolle beleggingsmix als een lagere risicopremie op aandelen resulteren in een hogere richtdekkingsgraad. Een hoger projectierendement maakt het namelijk eenvoudiger om nominale/reële verwachte uitkeringen op peil te houden en bij risicovollere beleggingen zijn er meer middelen (onverdeeld vermogen) om herverdelingseffecten te vereffenen.

Ten tweede is gekeken naar de fondssamenstelling. Een grijzer pensioenfonds resulteert in een lagere richtdekkingsgraad. Ouderen profiteren in het nieuwe contract van meer perspectief op indexatie/rendement, wat een positief effect heeft op het onverdeeld vermogen. Daarnaast hoeft er minder van dat vermogen gebruikt te worden voor bijvoorbeeld compensatie van de effecten van het afschaffen van de doorsneesystematiek.

Ten derde is gekeken naar de contractinvulling. Een solidariteitsreserve die proportioneel uitdeelt, maar wordt gevuld vanuit premie en overrendement, is ten gunste van ouderen generaties, want het zijn de actieven die premies betalen en de grootste blootstelling naar overrendement hebben. Daarom heeft de solidariteitsreserve een positief effect op het onverdeelde vermogen, wat ingezet kan worden om herverdelingseffecten te vereffenen. Voor de verbeterede premieregeling, zonder solidariteitsreserve, geldt daarom een richtdekkingsgraad van boven de 105%.

Tot slot is gekeken naar het effect van de rentestand op transitiemoment. Hieruit blijkt dat bij een hogere rentestand op transitiemoment, geïllustreerd aan de hand van RTS kalibratie december 2018, een hogere richtdekkingsgraad nodig is. De verklaring hiervoor is dat bij een hogere rente de omvang van het herverdelingsvraagstuk als gevolg van het afschaffen van de doorsneesystematiek groter is.

Tot slot is goed om te benadrukken dat in deze analyse geen rekening gehouden met de eventuele wens om de solidariteitsreserve al (gedeeltelijk) tijdens de transitie te vullen. Het vullen van de solidariteitsreserve tijdens de transitie naar het nieuwe stelsel vereist voor een gemiddeld fonds een hogere richtdekkingsgraad dan 95%. Grosso modo is voor een solidariteitsreserve met een omvang van 1% een 1%-punt hogere richtdekkingsgraad nodig.

De uitkomsten van de gevoeligheidsanalyses laten zien dat voor andere aannames een richtdekkingsgraad van tussen 95% en oplopend tot 110% nodig is om lopende en verwachte uitkeringen gelijk te houden zonder dat daarvoor herverdeling tussen deelnemers nodig is. Voor fondsen met specifieke karakteristieken of de wens om de solidariteitsreserve te vullen tijdens de transitie is een hogere richtdekkingsgraad vereist.

Technische duiding basisanalyse en gevoeligheidsanalyse
Overzicht onderliggende aannames

Overzicht onderliggende aannames gevoeligheidsanalyses
Hieronder wordt de typering van de gevoeligheden uit Tabel 1 weergegeven:

• Beleggingsmix: Een meer risicovolle beleggingsmix (aandelen/obligaties 60%/40%) en minder risicovolle beleggingsmix (aandelen/obligaties 40%/60%). Deze bandbreedte is representatief voor de feitelijke beleggingsmix in het 25e en 75e percentiel van de pensioensector.
• Fondssamenstelling: een groen en een grijs fonds. Hierbij is gekeken naar het 20e en 80epercentiel van de sector ultimo 2019 betreffende de verhouding van technische voorzieningen van actieven en gepensioneerden. Deze verhouding is vervolgens in het model
• Aandelen risicopremie: een hogere risicopremie op aandelen (+1 procentpunt) en lagere risicopremie op aandelen (-1 procentpunt). De meest recente Commissie parameters stelt deze premie op 33%.
• Start RTS: Een initiële (t=0) RTS gekalibreerd op de DNB RTS december 2018 (dit betreft een significant hogere RTS) en een initiële RTS die een parallelle schok ondervindt van -50